Wpis gościnny ekipy Forex Club,  serwisu wprowadzającego brokerów  FxPro & Dukascopy. Zarabianie na różnicach kursów walut na rynku FOREX staje się coraz bardziej popularne w naszym kraju. Świadczy o tym liczba platform (polskich i zagranicznych) oferujących prowadzenie rachunku, wiele stron internetowych poświęconych FOREX, poradników, for internetowych i wielu inwestorów, którzy próbują swoich sił na FOREX.

Wraz z dochodami uzyskiwanymi z inwestowania w walutę (konkretnie w pary walut) pojawia się pytanie o podatki. Niestety, polski fiskus oczekuje, że podzielimy się z nim zyskami z FOREX. Okazuje się jednak, że kwestia zapłacenia podatku od zysków forexowych nie jest wcale taka prosta. Na wielu forach internetowych można znaleźć mnóstwo wątków na ten temat, informacje pojawiające się na nich w wielu przypadkach są zwyczajnie nieprawdziwe, wątpliwości mają także eksperci podatkowi i urzędnicy skarbowi.

W niniejszym artykule postaram się wyjaśnić w jaki sposób ustalić należny podatek od dochodów uzyskiwanych w transakcjach na rynku FOREX.

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: Na czym się zarabia?

Nie wdając się w szczegóły forexowego inwestowania i zarabiania należy zauważyć, że mamy tutaj do czynienia z dość specyficznym rodzajem transakcji kupna i sprzedaży waluty. Specyfika tej transakcji polega na tym, ze nie nabywamy fizycznie waluty, dokonujemy jedynie spekulacji na jej kursie. W efekcie pojawiający się dochód również jest specyficznym rodzajem dochodu – jest to mianowicie dochód z kapitałów pieniężnych.

W marcu 2005 r. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) dokonała interpretacji przepisów nowelizujących Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i uznała transakcje dokonywane przez inwestorów na rynku Forex za transakcje na instrumentach pochodnych i wobec tego podlegające podatkowi tak, jak od dochodów z kapitału. Potwierdzają to również przepisy podatkowe. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w katalogu źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 w punkcie 7 wymienia kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c).

Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 10 omawianej ustawy, za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających.

Przez pochodne instrumenty finansowe zgodnie z definicją zawartą w art. 5a pkt 13 tej ustawy, rozumie się instrumenty finansowe, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.).

Stosownie do przepisu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, do pochodnych instrumentów finansowych należy zaliczyć te instrumenty finansowe, które nie są papierami wartościowymi, czyli między innymi: finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

Sposób opodatkowania tychże przychodów jest uregulowany przez art. 30b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym od dochodów uzyskanych, między innymi z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i z realizacji praw z nich wynikających, podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.

W związku z powyższym przychód z transakcji na rynku FOREX uznać należy za przychód ze źródła przychodów określonego w wyżej wskazanym przepisie art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych tj. z kapitałów pieniężnych.

Powyższe uzasadnienie prawne sprowadza się do stwierdzenia, że przychód z transakcji forexowych jest przychodem z kapitałów pieniężnych. Jest to odrębne źródło przychodów co oznacza, że przychodów tych nie łączymy z przychodami np. z pracy czy działalności gospodarczej a opodatkowujemy je odrębnie – stosując do dochodu liniową stawkę podatku 19%. Rozliczenia należnego podatku dokonujemy za okresy roczne na formularzu PIT-38 składanym do 30 kwietnia. W tym terminie należy też zapłacić należny podatek za rok ubiegły.

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: PIT 38 

Prawidłowe wypełnienie zeznania i zapłata należnego podatku jest proste w przypadku prowadzenia transakcji przez polskiego brokera. Ma on bowiem obowiązek sporządzenia dla podatnika (czyli inwestora) formularza PIT-8C, w którym wykazuje przychody i koszty za dany rok podatkowy. Przychód i koszty z PIT-8C wpisujemy do odpowiednich rubryk w zeznaniu PIT-38 (poz. 19 i 20) – dodatnia różnica jest dochodem, od którego liczymy podatek w wysokości 19%.

Przykład

Inwestor w 2010 roku korzystał z usług polskiego brokera. Po zakończonym roku otrzymał od niego informację PIT-8C, w którym w części E, w wierszu 3 (odpłatne zbycie pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacja praw z nich wynikających) wykazano:w poz. 45 – przychód: 25000 złw poz. 46 – koszty: 18.000 złInwestor na podstawie informacji PIT-8C wypełnia zeznanie PIT-38:w poz. 19 wpisuje 25.000 złw poz. 20 wpisuje 18.00 złW poz. 25 wylicza dochód 25.000 – 18.000 = 7.000 zł Od tej kwoty liczy podatek (19% z 7000 zl daje 1330 zł) i wpisuje go w poz. 33. Zeznanie należy złożyć w urzędzie do 30 kwietnia 2011 r. Do tego dnia należy też wpłacić podatek w wysokości 1330 zł.

Jeżeli podatnik korzystał z usług kilku polskich brokerów wówczas kwoty przychodów i kosztów wynikające z otrzymanych od nich informacji PIT-8C sumuje i wykazuje w zeznaniu PIT-38.

Obowiązek sporządzenia informacji PIT-8C przez brokera wynika wprost z art. 39 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej są obowiązane, w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, przesłać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych – imienne informacje o wysokości dochodu, o którym mowa w art. 30b ust. 2, sporządzone według ustalonego wzoru (PIT – 8C).

Sprawa jednak się komplikuje gdy inwestujemy za pośrednictwem zagranicznego brokera (korzystając z zagranicznych serwisów forexowych). Zagraniczny broker nie ma oczywiście obowiązku sporządzania informacji podatkowych, zgodnych z polskimi przepisami.

Inwestorzy korzystający z zagranicznych brokerów muszą więc samodzielnie ustalić wysokość przychodu oraz kosztów. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: Przychód – koszty = dochód
Jeżeli nie posiadamy informacji PIT-8C to wysokość przychodu oraz kosztów musimy ustalic sami.

Zgodnie z art. 30b ust. 2 pkt 3 updof dochodem z transakcji forexowych jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających a kosztami uzyskania przychodów, określonymi na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38a.

Kwestia momentu powstania przychodu podatkowego w przypadku pochodnych instrumentów finansowych uregulowana została w art. 17 ust. 1b powołanej ustawy. Zgodnie z tym przepisem przychód z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających powstaje w momencie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych.

Trudno jednak znaleźć w interpretacjach organów podatkowych wyjaśnienie kiedy w przypadku transakcji forexowych następuje „realizacja praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych”. Biorąc pod uwagę specyfikę tych transakcji logicznym wydaje się, że przychód powstaje w momencie zamknięcia pozycji.

Przykład

Inwestor w dniu 10 marca o godzinie 01:15 otworzył pozycję krótką na 1 lot EUR/USD (sprzedał parę walutową) po kursie 1,1713. Pozycję zamknął tego samego dnia o godz. 13.15 po kursie 1,1559. Oznacza to przychód w wysokości 154 dolarów.

Większy problem stanowi ustalenie co jest kosztem.

W myśl art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Przepis art. 23 ust. 1 pkt 38a ww. ustawy stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych – do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia – o ile wydatki te, stosownie do art. 22g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Przepisy określają jedynie, w którym momencie koszt powstaje, nie wskazują natomiast w jaki sposób go ustalić. Logicznym wnioskiem wypływającym z przytoczonych przepisów jest, że zamknięta pozycja, która przyniosła stratę powinna zostać uznana za koszt.

Do kosztów uzyskania przychodów wnioskodawca będzie mógł zaliczyć również opłaty związane z dokonywanymi operacjami na koncie Forexowym (wpłatami i wypłatami). Kosztem takim może być na przykład koszt rachunku walutowego prowadzonego wyłącznie w celu obsługi konta FOREX lub opłaty za przelewy bankowe związane z płatnościami forexowymi.

Teoretycznie również opłata za internet, dzięki któremu dokonujemy operacji na rynku FOREX mogłaby być kosztem – w praktyce jednak nie jest możliwie ustalenie w jakiej części łącze internetowe wykorzystywane jest do łączenia się z platformą FOREX, a w jakiej do pozostałych zastosowań.

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: Jak przeliczać waluty?

Przychody i koszty należy oczywiście przeliczyć na złotówki. Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody m.in. z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, uzyskane w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.

W analogiczny sposób należy dokonać przeliczenia kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 1 zdanie drugie ww. ustawy koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.

Oznacza to, że dla celów wyliczenia podatku należy każdą zamkniętą pozycję (przychód lub koszt) przeliczać na złote stosując kurs NBP z poprzedniego dnia roboczego. Dla aktywnych inwestorów FOREX, którzy nierzadko dokonują zamknięcia kilku czy kilkunastu pozycji każdego dnia oznacza to sporo pracy.

Należy też pamiętać, że dla celów kontrolnych należy posiadać dokument na podstawie którego dokonano ustalenia przychodów i kosztów. Dowodem dokumentującym przychody i koszty uzyskiwane na rynku FOREX może być np. elektroniczny zapis historii rachunku walutowego, o ile zawiera dane identyfikujące podatnika oraz dane pozwalające na określenie wysokości przychodu i kosztów jego uzyskania.

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: Dochody zagraniczne – załącznik PIT/ZG

Inwestorzy Forexowi korzystający z usług zagranicznych brokerów często zapominają o tym, że uzyskany w ten sposób dochód pochodzi z kraju, w którym ma siedzibę firma, z której usług się korzysta. Jest to w związku z tym dochód do którego opodatkowania może sobie rościć prawo zarówno Polska (z uwagi, że osoba uzyskująca taki dochód ma miejsce zamieszkania w Polsce) oraz kraj, w którym ma siedzibę broker. W większości umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które zawarła Polska dochód z rynku FOREX podlega opodatkowaniu tylko w kraju, w którym podatnik ma miejsce zamieszkania (czyli w Polsce).

Niektóre umowy zawierają jednak pewne zastrzeżenia lub wyjątki, np. umowa z USA przewiduje możliwość opodatkowania tych dochodów w USA jeżeli podatnik w danym roku spędził ponad 183 dni w Stanach Zjednoczonych, umowa z Wielką Brytanią daje możliwość opodatkowania tych zysków w Wielkiej Brytanii jeżeli podatnik mieszkający obecnie w Polsce, w ciągu ostatnich 6 lat miał miejsce zamieszkania w Wielkiej Brytanii. Jeżeli umowa przewiduje opodatkowanie tego dochodu tylko w Polsce to nie będziemy mieli problemu z unikaniem podwójnego opodatkowania.

Może się jednak zdarzyć i tak, że dochody będą uzyskiwane z kraju, z którym Polska nie podpisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (np. z Malty, Bahama, krajów będących tak zwanymi „rajami podatkowymi”). Jeżeli przepisy podatkowe takiego kraju (lub terytorium) przewidują opodatkowanie takiego dochodu wówczas będziemy mieli do czynienia z podwójnym opodatkowaniem (ponieważ polskie przepisy podatkowe również przewidują opodatkowanie tego dochodu). W takim przypadku podwójnego opodatkowania, zgodnie z art. 30a ust. 9 i 10 updof, unika się w taki sposób, że od należnego podatku (19%) odlicza się podatek zapłacony za granicą – w efekcie do zaplaty w Polsce pozostanie różnica pomiędzy polskim podatkem a podatkiem zapłaconym za granicą.

Bez względu na to czy za granicą był płacony podatek czy też nie, podatnik który uzyskiwał dochody za pośrednictwem zagranicznego brokera do zeznania PIT-38 powinien dołączyć załacznik PIT/ZG – przeznaczony dla osób uzyskujących dochody z zagranicy. Dochody z rynku Forex wykazuje się w części C3 tego załącznika.

W poz. 32 PIT/ZG wykazujemy dochód z rynku Forex uzyskany za granicą. W poz. 33 PIT/ZG wykazujemy podatek zapłacony za granicą z tego tytułu (jeżeli oczywiście był zapłacony).

Kwota dochodu z poz. 32 PIT/ZG jest różnicą pomiędzy przychodami a kosztami , które należy wykazać w poz. 23 i 24 zeznania PIT-38 – inne przychody.

W poz. 33 PIT-38 wykazujemy do odliczenia podatek zapłacony za granicą.

Jeżeli podatnik zarabiał zarówno za pośrednictwem polskich jak i zagranicznych brokerów to przychody i koszty zostaną zsumowane. W tym przypadku jednak odliczenie podatku zapłaconego za granicą nie może przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą. W tym przypadku kwotę podatku obliczoną według stawki 19% od łącznych dochodów uzyskanych w Polsce i za granicą (wykazaną w poz. 32 PIT-38) należy pomnożyć przez kwotę dochodu uzyskanego za granicą (wykazanego w poz. 33 załącznika PIT/ZG), a następnie podzielić przez kwotę łącznego dochodu uzyskanego za granicą i w Polsce (wykazanego w poz. 27 PIT-38).

Opodatkowanie dochodów z rynku Forex: Strata

Mimo najlepszych chęci może się zdarzyć i tak, że w ciągu roku poniesiemy stratę na rynku FOREX. Czy w takim przypadku należy złożyć zeznanie PIT-38?

Zgodnie z przepisem art. 45 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnicy osiągający przychody z kapitałów pieniężnych zobowiązani są do złożenia w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym zeznania o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty). Tak więc bez względu na to czy inwestowanie na rynku FOREX przyniosło dochód, czy też stratę zeznanie należy złożyć.

Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

W konsekwencji podatnik uprawniony jest, aby o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Przepis ust. 3 ma zastosowanie do strat z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną, papierów wartościowych, w tym z odpłatnego zbycia pożyczonych papierów wartościowych (sprzedaż krótka) i odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, co wynika z przepisu art. 9 ust. 6 ww. ustawy.

Przykład

Podatnik w 2005 r. poniósł stratę na rynku forex w wysokości 15.000 zł. W roku 2006 również poniósł stratę, z tym, że w wysokości 7.000 zł. Tok 2007 przyniósł mu zysk w wysokości 10.000 zł. Dochód ten można pomniejszyć o straty poniesione w latach wcześniejszych, z tym że w danym roku nie można odliczyć więcej niż 50% straty z danego roku. W efekcie w 2007 r. podatnik ma prawo do odliczenia maksymalnie kwoty 11.000 zł (50% z 15.000 zł oraz 50% z 7.000 zł). Ponieważ uzyskany dochód wyniósł w 2007 r. 10.000 zł to tylko taką kwotę podatnik odliczy (czyli 50% straty z 2006 r. oraz 35,71% straty z 2006 r.).Jeżeli kolejne lata również przyniosą podatnikowi zysk, to nieodliczoną kwotę straty (12.000 zł) będzie mógł odliczyć w tych latach (z zastrzeżeniem, że odliczenie nie może przekroczyć 50% oraz że strata z danego roku może być odliczana tylko przez 5 lat).